Krakowskie domy własne wybitnych architektów z przełomu XIX i XX w. – analiza oryginalnych narożnych kamienic z historycznej i współczesnej perspektywy

Beata Elżbieta Makowska, Anna Kulig

doi:10.37190/arc250102

Streszczenie

W artykule omówiono kamienice krakowskie z przełomu XIX i XX w. zaprojektowane przez Teodora Talowskiego, Władysława Ekielskiego i Jana Zawiejskiego. Projekty te, będące ich domami własnymi, dały im możliwość swobody twórczej, która zaowocowała powstaniem oryginalnych i wybitnych form. Nośnikiem nowatorskich i nieschematycznych rozwiązań kamienic było także ich narożne położenie na nieregularnych działkach o szczególnej konfiguracji przestrzennej (układ koncentryczno-radialny Krakowa) i lokalizacja przy ważniejszych ulicach. W opracowaniu projektów dla architektów ważne było uwzględnienie istniejącego kontekstu, a także dbałość o kontakt z naturą poprawiającą jakość życia mieszkańców („zielone elewacje”, loggie, przedogródek).

Celem autorek artykułu była szczegółowa analiza kamienic – ich fasad, układu rzutów, konstrukcji i funkcji, a także odpowiedź na pytania, jak są one dziś użytkowane, oceniane i adaptowane. Praca oparta została na dokumentacji historycznej i fotograficznej kamienic, badaniach in situ, analizie dostępnych opracowań naukowych i innych (studia waloryzacji przestrzeni, karty obiektów).

W wyniku badań wyciągnięto wnioski, że narożne domy własne architektów stanowią wyróżniające się rozwiązania formalne, które współcześnie nie straciły na wartości artystycznej i użytkowej. Analiza charakterystycznych w urbanistyce miasta form o rozpoznawalnych detalach ze współczesnej perspektywy wydaje się ważna, ponieważ są one cennym dziedzictwem architektonicznym, które należy chronić i popularyzować.

Podgląd pełnego artykułu jest możliwy wyłącznie na większych ekranach.