36 Tomasz Krystkowski
References
A.P. “Chcemy mieszkać nie tylko wygodnie.” DziennikŁódzki, April 13,
1966.
A.P. “Retkinia – dzielnica dla 100 tysięcy.” DziennikŁódzki, March 18,
1969.
Bamberski, Michał. “Struktura urbanistyczna wybranych łódzkich osie-
dli mieszkaniowych z lat 1950–1990 wyrazem zmieniających się
metod kształtowania przestrzeni.” Builder 320, no. 3 (2024): 45–51.
https://doi.org/10.5604/01.3001.0054.3462.
Basista, Andrzej. Betonowedziedzictwo.ArchitekturawPolsceczasów
komunizmu. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.
Borowski, Piotr, and Michał Koliński. BlokowiskaŁodzi.Vol.1. Księży
Młyn Dom Wydawniczy, 2022.
Gehl, Jan. Życiemiędzybudynkami. Wydawnictwo RAM, 2009.
Gehl, Jan, Miastadlaludzi. Wydawnictwo RAM, 2014.
Gliński, Andrzej, Zyta Kusztra, and Stefan Müller. “Architektura Polska
1944–1984. Rozdział III. Część I. Lata 1956–1965. Poszukiwania.”
Architektura, no. 3 (1984): 64–80.
Gp. “Mieszkania dla 180 tysięcy łodzian.” GłosRobotniczy, March 9,
1964.
Gryglewski, Piotr, Robert Wróbel, and Agnieszka Ucińska. Łódzkiebu
dynki1945–1970. Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2009.
Grymin Marek. Rolazespołówparaalnychwkształtowaniuprzestrze
nimiejskiejnaobszarzeaglomeracjiłódzkiejwlatach1945–2006.
Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2009.
Hanzl, Małgorzata, and Magdalena Rembeza. “Greenery and Urban
Form vs. Health of Residents: Evaluation of Modernist Housing in
Lodz and Gdansk.” UrbanPlanning 7, no. 4 (2022): 96–112. https://
doi.org/10.17645/up.v7i4.5831.
Janiszewska, Anna, Ewa Klima, and Agnieszka Rochmińska. “Jakość życia na
łódzkich osiedlach.” Space–Society–Economy, no. 10 (2011): 145–79.
Jaworski, Cyprian. “Co dalej… Perspektywy rozwoju i przebudowy Ło-
dzi.” In ŁódźodAdoZ:Informatoruniwersalny. (1958), 73–113.
“Klimat wielkiego osiedla.” GłosRobotniczy, April 3, 1969.
Krygier, Krystyna, and Tadeusz Sumień. “Dzielnica Mieszkaniowa Ret-
kinia.” Architektura, no. 5/6 (1973): 208–11.
Krystkowski, Tomasz. “Studium zaniedbań w kształtowaniu centralnych
przestrzeni Łodzi w kontekście powojennych wizji i projektów urba-
nistycznych z lat 1945–1989.” PhD diss., Politechnika Łódzka, 2022a.
Krystkowski, Tomasz. “Osiedla i zespoły mieszkaniowe z lat siedem-
dziesiątych i osiemdziesiątych XX w.” In Atlashistorycznymiasta
Łodzi, edited by Marek Koter, Maria Dankowska, Łódzkie Towarzy-
stwo Naukowe, Politechnika Łódzka, 2022b.
Krystkowski, Tomasz. “Wielorodzinne osiedla i zespoły mieszkaniowe
z lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w.” In Atlashistoryczny
miastaŁodzi, edited by Marek Koter, Maria Dankowska, Łódzkie
Towarzystwo Naukowe, Politechnika Łódzka, 2022c.
Kuydowicz, Ludwik. “Budownictwo mieszkaniowe w Łodzi.” Przegląd
Budowlany, no. 8 (1961): 450–57.
Nowakowska Maria. Tylepiękna.Ołódzkiejrzeźbiewprzestrzenimiej
skiej. Stowarzyszenie Nowa Kultura i Edukacja, Taurus Edukacja
i Kultura, 2020.
Nowakowska Maria. Tyle piękna II. O łódzkiej rzeźbie w przestrzeni
miejskiej. Stowarzyszenie Nowa Kultura i Edukacja, Taurus Edu-
kacja i Kultura, 2021.
Pawłowska Aneta. AndrzejJocz(1941–2019)–ocalićodzapomnienia.
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2021.
Sob. “Dzielnica domów z »taśmy«.” GłosRobotniczy, October 21, 1970.
Sob. “Prototypowa szkoła powstanie na Retkini.” GłosRobotniczy, De-
cember 10, 1974a.
Sob. “Retkinia-Wschód.” GłosRobotniczy, July 2, 1974b.
Sob., K. “Retkinia – osiedle niepodobne do innych.” GłosRobotniczy,
November 4, 1969.
Sob., K. “Nadziemne centrum.” GłosRobotniczy, September 17, 1972.
Sob., K. “Eksperymentalne osiedle.” GłosRobotniczy, October 10, 1973.
Sobierajska, Krystyna. “Osiedle marzeń.” Głos Robotniczy, June 13,
1975.
Stefański, Krzysztof, and Błażej Ciarkowski. Modernizmwarchitektu
rzeŁodziXXwieku. Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018.
Sumorok, Aleksandra. ArchitekturaiurbanistykaŁodziokresurealizmu
socjalistycznego. Wydawnictwo Neriton, 2010.
Szafer, Tadeusz Przemysław. Nowa architektura polska. Diariusz lat
1976–1980. Arkady, 1981.
Szafrańska, Ewa. “Wielkie osiedla mieszkaniowe w okresie transformacji
– próba diagnozy i kierunki przemian na przykładzie Łodzi.” In Osie
dlablokowewstrukturzeprzestrzennejmiast, edited by Iwona Jaż-
dżewska, Wydawnictwo UŁ, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2010.
Szafrańska, Ewa. “Niechciane dziedzictwo, czyli wielkie zespoły miesz-
kaniowe w strukturze społeczno-przestrzennej postsocjalistycznej
Łodzi.” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, no. 36
(2011): 141–56.
Szafrańska, Ewa. “Przemiany struktury społecznej, przestrzennej i funk-
cjonalnej wielkich osiedli mieszkaniowych na przykładzie osiedla
Widzew-Wschód w Łodzi.” Space – Society – Economy, no. 11
(2012): 179–95.
Szafrańska, Ewa. Wielkie osiedla mieszkaniowe w mieście postsocja
listycznym. Geneza, rozwój, przemiany, percepcja. Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, 2016.
Tobiasz-Lis, Paulina. “Osiedla grodzone w Łodzi. Przyczyny i konsekwen-
cje zjawiska.” Space–Society–Economy, no. 10 (2011): 99–114.
Urząd Miasta Łodzi. Strategia PrzestrzennegoRozwoju Łodzi2020+,
załącznik do Uchwały nr LV/1146/13 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia
16 stycznia 2013 r. Urząd Miasta Łodzi, 2012. Accessed August 30,
2024, at https://uml.lodz.pl/les/public/dla_mieszkanca/strategia_
miasta/Uchwala_ws._strategii_rozwoju_przestrzennego_.pdf
Węcławowicz, Grzegorz. Geograaspołecznamiast. Uwarunkowania
społecznoprzestrzenne. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
Streszczenie
Śmiałe wizje, rzeczywistość, szanse na przyszłość.
Ewolucja układu przestrzennego modernistycznego wielorodzinnego zespołu mieszkaniowego na przykładzie osiedla Retkinia w Łodzi
Modernistyczne wielorodzinne osiedla stanowią miejsce zamieszkania około ośmiu milionów Polaków. W Łodzi niemal połowa liczby mieszkań-
ców żyje na takich osiedlach. Zespoły te, realizowane na ogromną skalę od lat 60. XX w. do czasu transformacji ustrojowej w 1989 r., będą jeszcze
przez długie dekady odgrywały ogromną rolę w strukturze przestrzennej miasta.
Przedmiotem artykułu jest Retkinia – największe łódzkie osiedle. Realizowane od początku lat 70. XX w. zasadniczy kształt uzyskało na przełomie
lat 80. i 90. XX w. Celem autora pracy jest przybliżenie ewolucji formy przestrzennej osiedla. Począwszy od śmiałych wizji architektów kreślących
tętniące życiem centra handlowo-usługowe osiedla, zindywidualizowane przestrzenie publiczne, zielone tereny rekreacyjne o bogatym wyposażeniu
czy eksperymentalne obiekty, po znacznie uboższą realizację – układ przestrzenny pozbawiony wielu istotnych elementów, w latach późniejszych
uzupełniany i dostosowywany do bieżących potrzeb, a jednocześnie ciągle „nieukończony”.
Badanie oparto na kwerendzie archiwalnej, analizie i ocenie własnej przestrzeni osiedla (wzajemne relacje zabudowy, przestrzenie publiczne i ich
wyposażenie, układ komunikacyjny) oraz studiach literatury przedmiotu.
Wyniki wskazują, że istniejący układ przestrzenny daje wiele możliwości przekształceń w kontekście aktualnych potrzeb mieszkańców oraz wy-
zwań współczesności.
Słowa kluczowe: Łódź, Retkinia, powojenny modernizm, osiedle mieszkaniowe